Nauczyciel w wąskim ujęciu zajmuje się przekazywaniem uczniom posiadanej wiedzy oraz kontrolowaniem efektów swoich prac. Niemniej jednak zawód nauczyciela już dawno przestał ograniczać się tylko do suchego przekazywania pewnych wiadomości podczas lekcji — nauczyciel pełni bowiem dodatkowo funkcje wychowawcze oraz ma za zadanie kształtować w dzieciach i młodzieży pewne postawy. Jakie kompetencje kluczowe musi posiadać nauczyciel?
Kompetencje związane z procesem nauczania
Unia Europejska sformułowała kilka kompetencji kluczowych nauczycieli, które można podzielić na dotyczące procesu nauczania oraz kształtowania postaw uczniowskich.
W przypadku procesu nauczania najważniejszą umiejętnością jest komunikowanie się z uczniami w ich rodzimym języku. Zazwyczaj jest to język polski, jednak na terenie kraju działają również szkoły dla obcokrajowców. Nauczyciel musi umieć porozumieć się z uczniami, aby móc przekazać im informacje, a także nawiązać z nimi współpracę. Bardzo ważną kompetencją jest umiejętność pracy w środowisku wielokulturowym i w zróżnicowanych społecznie klasach.
Co więcej, nauczyciel musi umieć zorganizować cały proces nauki, zachęcając uczniów nie tylko do przyswajania wiedzy, ale przede wszystkim do jej odkrywania. W tym celu może wykorzystywać różnorodne pomoce naukowe, w tym pomoce multimedialne. Umiejętność obsługi programów komputerowych w dzisiejszych czasach jest nieodzowna, również w środowisku szkolnym.
Od nauczycieli wymaga się, aby aktywnie działali w różnego rodzaju stowarzyszeniach czy organizacjach, dzięki którym będą na bieżąco z najnowszymi informacjami ze świata nauki i pedagogiki. Co ważne, pedagodzy powinni umieć współpracować nie tylko z uczniami, ale także z ich rodzicami oraz ze środowiskiem lokalnym. Zadaniem nauczyciela jest animowanie życia społeczności lokalnej, właśnie poprzez włączanie w nie swoich uczniów. Niezmiernie ważna jest umiejętność pracy w zespole — w tym współpraca z innymi nauczycielami czy dyrekcją szkoły.
Kompetencje związane z kształtowaniem postaw uczniowskich
Kompetencje kluczowe nauczyciela dotyczą również obszaru kształtowania postaw uczniowskich. Najważniejszym zadaniem pedagoga w tej materii jest wykształcenie w uczniach postawy obywatelskiej i społecznej, a co za tym idzie uwrażliwienie ich na to, co dzieje się dookoła. Nauczyciel powinien również wykształcić w uczniach umiejętność funkcjonowania w środowisku wiedzy, tak aby ci ciągle chcieli się rozwijać i poszukiwać nowych kierunków swojej przyszłej kariery. Trudnym zadaniem nauczyciela jest pokazanie uczniom, czym jest przedsiębiorczość i jak być przedsiębiorczym w codziennym życiu. Przedsiębiorczość nie powinna być w szkole pojęciem zawężonym, odnoszącym się jedynie do kwestii finansowych. Bardzo ważne jest również wypracowanie umiejętność dokonywania trafnych wyborów oraz ustalania priorytetów. Uczniowie powinni mieć świadomość, że ich wybory mogą mieć wpływ nie tylko na nich, ale też na otoczenie, w którym żyją.
Nauczyciel, lecz nie „przedmiotowiec”
W Europie już dawno przestał obowiązywać stereotyp nauczyciela — przedmiotowca, czyli osoby, która w szkole zajmuje się wyłącznie przekazywaniem informacji z konkretnego przedmiotu. Oczywiście, nie należy zapominać, że głównym zadaniem nauczyciela jest przekazanie wiedzy, zgodnie z obowiązującym programem nauczania. Niemniej jednak nauczyciel pełni również rolę wychowawcy, a nawet coacha. Musi umieć rozpoznawać problemy uczniów, a także reagować na nie w odpowiedni sposób. Co ważne, zaleca się, aby podczas rekrutacji do pracy na stanowisko nauczyciela sprawdzane były również kompetencje kluczowe, a nie tylko odpowiednie przygotowanie merytoryczne. Niestety, w Polsce brakuje nauczycieli, zatem największą wagę przywiązuje się do tego, by pedagog posiadał wszelkie, niezbędne do pracy uprawnienia. Warto jednak pamiętać, że to właśnie kompetencje kluczowe sprawiają, że w danym środowisku szkolnym rozwijają się ciekawi świata uczniowie, którzy nie skupiają się wyłącznie na przyswojeniu materiału, a na szeroko pojętym rozwoju naukowym, osobistym i społecznym.
